تمایل زنان و جوانان به مصرف قلیان/ قلیان یک مخاطره جدی اجتماعی است

به گزارش روابط عمومی جهاد دانشگاهی فارس، دکتر صدیقه البرزی گفت: استعمال دخانیات شامل سیگار و قلیان و به شکل کُلی توتون و تنباکو، یک مشکل عمده بهداشتی و چالشی جدی در سراسر جهان به‌شمار می‌رود که به عنوان عاملی مهم در بروز بیماری، ناتوانی، مرگ و میر و افزایش احتمال بروز آسیب‌های اجتماعی، توجه صاحبنظران در کشورهای مختلف را به خود جلب کرده است.

این دکترای جامعه‌شناسی با یادآوری اینکه قلیان یکی از اشکال رایج استعمال دخانیات با قدمت بسیار زیاد است، گفت: متاسفانه شیوع استعمال قلیان طی ۲ دهه اخیر خصوصا در ایران با سرعت بیشتری روند افزایشی پیدا کرده و در نقاط مختلف کشور به‌ویژه مناطق جنوبی، جایگزین سیگار شده است.

او با بیان اینکه متاسفانه مصرف قلیان طی یکی دو دهه اخیر، بین جوانان و نوجوانان، محبوبیت و گسترش یافته و به سرعت جایگزین استعمال سیگار شده است، گفت: یکی از عوامل مهم استفاده از قلیان در کشورهای منطقه خاورمیانه، منجمله ایران، ریشه‌های فرهنگی و سنت‌های نادرست عمومی است.

این جامعه شناس گفت: بسیاری از افرادی که قلیان مصرف می‌کنند، آن را یک راه مطلوب برای ارتباط با یکدیگر و نشانه اجتماعی ارتباط در اجتماعات خانوادگی و دوستانه تلقی می‌کنند.

او ادامه داد: البته تولید و عرضه تنباکو با طعم و رایحه‌های متنوع و ارائه آن در کافه‌ها، رستوران‌ها و تفرجگاه‌ها، در جذب و گرایش افراد بی‌تأثیر نبوده است.

البرزی با یادآوری اینکه در سال‌های اخیر تنباکوی قلیان با روش‌های صنعتی شیرین و طعم‌دار شده است، این موضوع را یکی از دلایل مهم افزایش جذابیت قلیان برشمرد و گفت: نکته شایان توجهی که در مصرف قلیان وجود دارد اینست که علیرغم سابقه طولانی، پیامدهای زیانبار آن به طور واضح برای عموم مردم روشن نشده است.

عضو پژوهشگر جهاددانشگاهی فارس ادامه داد: صاحبنظران حوزه سلامت و بهداشت اعتقاد دارند که استعمال قلیان علاوه بر آنکه پیامدهای زیانبار جسمی برای مصرف کننده به دنبال دارد، می‌تواند پیش درآمد مصرف سیگار و حتی مواد مخدر باشد.

این جامعه شناس، مصرف قلیان را یک رفتار مخاطره آمیز ارزیابی و با بیان اینکه مصرف قلیان یک معضل پنهان اجتماعی است، تاکید کرد: این رفتار قطعا می‌تواند زمینه‌ساز شکل‌گیری سایر آسیب‌های اجتماعی و تمایل به انجام رفتارهای پرخطر از سوی فرد مصرف کننده قلیان باشد.

او با اشاره به برخی نتایج مطالعه‌ای که در خصوص مصرف قلیان در شیراز انجام داده است، گفت: براساس نتایج، مشاهده شد که قریب به ۴۰ درصد از جوانان مورد مطالعه استعمال قلیان را تجربه کرده‌‎اند؛ همچنین در افرادی که این ماده دخانی را مصرف می‌کنند، رفتارهای پرخطر جنسی، مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی به میزان بیشتری بروز کرده است.

این جامعه شناس گفت: مطالعات متعدد نشان می‌دهد که استعمال قلیان می‌تواند با مصرف مواد مخدر و افزایش تعامل با افراد دارای اعتیاد همراه باشد که این مسیر به ویژه زمانی که مصرف‌کنندگان زن باشند، حتی می‌تواند به ایجاد نسل معتاد نیز منتهی شود؛ به گونه‌ای که بسیاری از صاحبنظران حوزه اعتیاد بر این باورند "مسئله بودن" استعمال قلیان از آنجایی که می‌تواند فتح بابی برای مصرف مواد مخدر و سایر رفتارهای مخاطره‌آمیز باشد دوچندان می‌شود.

او اضافه کرد: گروه دوستان به ویژه زمانی که جو عاطفی بر آن حاکم باشد، برای نوجوانان و جوانان بسیار جذاب بوده و آنها ترجیح می‌دهند، اوقات بیشتری را در کنار یکدیگر سپری کنند. این امر، موجب دلبستگی و تعهد بیشتر به گروه شده و به موازات درگیر شدن در آن می‌تواند تعهد فرد نسبت به ارزش‌ها و هنجارهای حاکم بر اجتماع بزرگتر را کمرنگ‌تر کند.

این جامعه‌شناس تصریح کرد: چنانچه الگوهای بزهکارانه و ناهنجار بر گروه، مسلط باشد احتمال اینکه فرد به سوی این الگوها گرایش پیداکند بیشتر می‌شود.

عضو جهاددانشگاهی استان فارس اضافه کرد: با تمام این تفاسیر مشاهده می‌شود که طی چند دهه اخیر، استعمال قلیان در جهان با سرعتی چشمگیر گسترش یافته و بررسی‌های اپیدمیولوژیک انجام شده نیز روند صعودی هشداردهنده‌ای را گزارش و این موضوع را به عنوان یک چالش عمومی جهانی مطرح کرده است.

البرزی یکی از نکات حائز اهمیت که موجب گرایش افراد به‌ویژه بانوان به سمت قلیان شده است را محدودیت‌ و قبح استعمال سیگار دانست و گفت: این موضوع باعث شده است که در بسیاری از خانواده‌ها به ویژه گروه بانوان، قلیان به سرگرمی و تفریح جمعی تبدیل شود و در مقایسه با سیگار، قلیان چهره‌ای زنانه به خود بگیرد.

این پژوهشگر در خصوص دلایل زنانه شدن مصرف قلیان اضافه کرد: اکثر خانواده‌ها مصرف سیگار را یک رویه غیرقابل قبول اجتماعی دانسته و اعضای خود خصوصا دختران را از مصرف آن منع می‌کنند؛ اغلب خانواده‌ها مصرف سیگار را در مقایسه با قلیان یک ننگ اجتماعی تلقی می‌کنند؛ از طرفی در بسیاری از خانواده‌ها مصرف قلیان خصوصا در دورهمی‌ها و میهمانی‌ها رایج بوده و به عنوان یک سرگرمی سنتی تلقی می‌شود.

او خاطرنشان کرد: با توجه به نکات و دلایل گفته شده، بسیاری از نوجوانان خصوصا دختران امکان مصرف قلیان را به عنوان یک فعالیت برای گذران اوقات فراغت در جمع‌های خانوادگی و گروه‌های همسالان در داخل یا خارج از خانه فراهم می‌بینند.

البرزی گفت: البته با توجه به پیامدهای بهداشتی، اجتماعی، روانی و اقتصادی استعمال قلیان، مقابله با عرضه و مصرف آن در اماکن عمومی گاهی در دستور کار برخی نهادهای مرتبط قرار گرفته و برهمین اساس طرح جمع آوری قلیان به شکل غیرمستمر در بعضی شهرها اجرایی می‌شود. اما بعد از مدتی مجددا شاهد عرضه قلیان خصوصا در اماکن عمومی هستیم.

این جامعه شناس عضو جهاددانشگاهی فارس گفت: یکی از دلایل موفق نبودن مداخلاتی از این دست (جمع‌آوری قلیان)، انجام چنین اقداماتی بدون اتکا به یافته‌های پژوهشی معتعبر، با کیفیت و علمی است. حال آنکه پشتوانه پژوهشی، یکی از ملزومات اساسی برای هرگونه اقدام عملی در هر حوزه‌ای محسوب می‌شود.

البرزی، عضو پژوهشگر جهاددانشگاهی فارس گفت: ضرورت پاسخگویی به این پرسش‌ها که؛ استعمال دخانیات و به ویژه قلیان در بین اولویت‌های پژوهشی چه جایگاهی دارد؟ این موضوع در برنامه‌ریزی‌ها و سیاستگذاری‌های خرد و کلان چه رتبه‌ای به خود اختصاص داده؟ و در میان انبوهی از دغدغه‌های موجود، مسئولین مربوطه چه نگاهی به این پدیده دارند؟ را برای رسیدن به نتیجه مطلوب در یافتن راهکاری برای جلوگیری از گسترش استعمال دخانیات، یادآور شد.