ارکان شایسته‌سالاری در نظام سازمانی / شرایط حضور نخبگان را فراهم کنیم
به گزارش روابط عمومی جهاد دانشگاهی فارس، مظاهر بابایی، رئیس جهاددانشگاهی فارس، امروز، ۱۶ تیرماه در جمع خبرنگاران به اهمیت شایسته‌سالاری در نظام سازمانی اشاره و بیان کرد: سازمان‌ها و ساختمان‌های اداری و تجاری، به‌عنوان یک ساختار فیزیکی چیزی جز آهن، آجر و مصالح نیستند و آنچه به این موجودیت فیزیکی، هویت و ارزش می‌بخشد، نیروی انسانی است که به‌عنوان کارمند و مدیر در آن مشغول به کار هستند. به همین دلیل کارکنان و مدیران خوب و شایسته، موجب ایجاد ارزش افزوده برای سازمان شده و آن را تبدیل به برند و نامی معتبر می‌کنند.
وی اظهار کرد: در یک نظام کارآمد و اثربخش، نیروی انسانی به‌عنوان مهم‌ترین و اساسی‌ترین عامل بین تمام عوامل نظام اداری و سازمانی است. در واقع می‌توان گفت نیروی انسانی کارآمد، تنها عنصر بی‌رقیب در عصر رقابتی امروز است. امروزه بنگاه‌های اقتصادی و سازمان‌ها در عرصه کسب‌وکار درگیر رقابت نزدیک و نفس‌گیری هستند. فناوری‌های جدید و سرعت تغییر و تحول در حوزه کسب‌وکار، نیاز به سرمایه‌های انسانی را دو چندان کرده است و این امر، سازمان‌ها را به سوی سیستمی شایسته‌سالار رهنمون می‌کند.
بابایی با بیان اینکه در جوامع شایسته‌سالار، نگرش‌های خویشاوندسالاری، قبیله‌گرایی، حزب سالاری و غیره مطرود است، گفت: نظام شایسته‌سالار، نظامی است که در آن افراد مناسب در مکان و زمان مناسب منصوب شده و از ایشان بهترین استفاده در راستای اهداف فردی، سازمانی و اجتماعی شود.
وی با یادآوری اینکه افراد در سیستم شایسته‌سالار، بر اساس معیارهای متغیری از شایستگی مورد داوری قرار می‌گیرند، گفت: این معیارها می‌توانند زمینه‌های گسترده‌ای، از هوش تا پایبندی به اخلاق، استعداد عمومی و دانش در زمینه خاص باشد. شایسته‌سالاری با قرار دادن افراد در پست‌ها و مسئولیت‌ها بر اساس مهارت‌ها و توانایی‌ها، منجر به افزایش بهره‌وری سازمان می‌شود.
بابایی تصریح کرد: امام علی(ع) فرموده‌اند: «سزاوارترین مردم در امر خلافت و رهبری، باید تواناترین بر اداره و داناترین در فهم مسائل باشد». سفارش پیوسته مولا به کارگزاران خویش تأکید بر «شایسته‌سالاری» در گزینش‌ها است که در موارد متعددی از عهدنامه مالک‌اشتر بر این امر نیز تأکید شده است. در بخشی از نامه آمده است: «ثُمَّ انْظُرْ فِی أُمُورِ عُمَّالِکَ فَاسْتَعْمِلْهُمُ اخْتِبَاراً، وَلاَ تُوَلِّهِمْ مُحَابَاهً وَأَثَرَهً، فَإِنَّهُمَا جِمَاعٌ مِنْ شُعَب الْجَوْرِ وَالْخِیَانَهِ. وَ تَوَخَّ مِنْهُمْ أَهْلَ التَّجْرِبَهِ وَ الْحَیَاءِ، مِنْ أَهْلِ الْبُیُوتَاتِ الصَّالِحَهِ، وَ الْقَدَمِ فِی‌الاِْسْلاَمِ الْمُتَقَدِّمَهِ، فَإِنَّهُمْ أَکْرَمُ أَخْلاَقاً وَأَصَحُّ أَعْرَاضاً، وَ أَقَلُّ فِی الْمَطَامِعِ إِشْرَاقاً، وَأَبْلَغُ فِی عَوَاقِب الاُْمُورِ نَظَراً؛ سپس در امور کارگزارانت بنگر آن‌ها را آزموده به کار گیر و محور گزینشت میل و گرایش شخصی تو نباشد زیرا که این دو کانونی از شعبه‌های جور و خیانت است و از میان آن‌ها افرادی که باتجربه‌تر و پاک‌تر و پیشگام‌تر در اسلامند برگزین، زیرا اخلاق آن‌ها بهتر و خانواده آن‌ها پاک‌تر و همچنین کم طمع‌تر و در سنجش عواقب امور بیناترند.
وی با بیان اینکه فرآیند شایسته‌سالاری دارای ۴ رکن شایسته‌خواهی، شایسته‌شناسی، شایسته‌داری و شایسته‌پروری است، گفت: هر سیستمی که خواهان برقراری شایسته‌سالاری است، باید هر ۴ رکن را دنبال کند. توجه کافی نداشتن به مقوله شایسته‌سالاری در نظام اجتماعی، معلول عواملی است که در حوزه فرهنگی به‌طور عمده تحت‌تأثیر نبود الگوبرداری صحیح، وجود تعصب‌های فکری، عقیدتی، ملی و قومی نادرست و توجه نکردن به منافع ملی در انتصاب‌ها، تخصیص نادرست منابع و منافع و نبود برنامه‌ریزی برای شناخت تنگناها و تصحیح آن‌هاست.
بابایی بیان کرد: از مفهوم شایسته‌سالاری این طور برداشت می‌شود که در هر سازمانی این شرایط وجود دارد که افراد شایسته هر جایگاه شغلی، عهده‌دار آن وظیفه یا شغل باشند نه سایر افراد. شایسته‌سالاری در اصل به معنای انتصاب فرد مناسب در شغل و حرفه مناسب بر اساس تجربه، علم و سایر موازین تعریف شده است و در امور تخصصی و مدیریتی از اهمیت زیادی برخوردار بوده و به مفهوم واگذاری کار به کاردان است.
وی با یادآوری اینکه گاهی از معنای شایسته‌سالاری این طور برداشت می‌شود که موفقیت افراد فقط از سوی شایستگی آن‌ها تعیین شود، گفت: مهم‌ترین هدفی که در شایسته‌سالاری دنبال می‌شود، شناسایی خلاقیت‌های نهان و بسترسازی برای پرورش این استعدادهاست که برای تحقق اهداف سازمان تلاش می‌کنند. هر زمان که شایسته‌سالاری در سازمان نهادینه شود، اعتماد سازمانی نیز افزایش می‌یابد.
وی تأکید کرد: نقش توسعه فرهنگ شایسته‌سالاری در دستیابی به اهداف سازمانی که علاقه‌مند به حضور در یک بازار رقابتی است، بسیار مهم است و باید شایسته‌پروری و شایسته‌داری را در اولویت برنامه‌هایش قرار داده و بکوشد تا شایستگی کارشناسان و مدیران به‌صورت مستمر بهبود یابد.
بابایی با بیان اینکه لازمه شایسته‌سالاری فراهم آوردن زیرساخت‌های ساختاری، نگرشی، قانونی و سازمانی است، اظهار کرد: بی‌توجهی به فرهنگ شایسته‌سالاری در سازمان و فراهم نبودن بستر مناسب برای پرورش افراد شایسته، نبود ضوابط مشخص و روش‌های قانونی در نظام‌های جذب نیرو، انتصاب و ارتقا و رعایت نکردن قوانین موجود، از مهم‌ترین عوامل ممانعت از استقرار نظام شایسته‌سالاری و توسعه نیافتن فرهنگ شایسته‌سالاری در سازمان‌هاست که دلسردی و نارضایتی شغلی در کارکنان را موجب می‌شود.
وی تصریح مرد: نقش مهم سازمان این است که با افراد شایسته، شایسته‌محور برخورد کند؛ به این معنا که شرایط مناسب را ایجاد کند تا افراد شایسته و نخبگان بتوانند در محیط و شرایط شایسته‌پرور، شایستگی‌های خود را بروز دهند و این توانمندی‌ها و شایستگی‌ها را در جهت دستیابی به اهداف سازمان به کار بندند. به این ترتیب برای ایجاد نظام شایسته‌سالار در سازمان‌ها مسیری طولانی پیش رو است و موانع موجود در طول این مسیر باید با مشارکت افراد شایسته و در کوتاه‌ترین زمان ممکن برطرف شوند.
به گفته بابایی، زمانی که برای ارتقای شغل و پست کارکنان و مدیران براساس لیاقت و شایستگی آن‌ها اقدام شده و ادامه خدمت فرد در سازمان منوط به میزان اثربخشی و لیاقت باشد، شایسته‌سالاری در سازمان توسعه می‌یابد. البته آموزش نیروی انسانی در هر سازمان، اصلی‌ترین ابزار توسعه شایسته‌سالاری و شایسته پروری در سازمان‌هاست و موجب افزایش مهارت و تخصص کارکنان می‌شود و توسعه شایسته‌سالاری را سرعت می‌بخشد.
وی در پایان بیان کرد: از آنجا که آموزش نیروی انسانی در هر سازمان، اصلی‌ترین ابزار توسعه شایسته‌سالاری و شایسته‌پروری در سازمان است و موجب افزایش مهارت و تخصص کارکنان می‌شود، جهاددانشگاهی را بر آن داشت تا با ایجاد کانون ارزیابی و توسعه شایستگی مدیران و بهره‌گیری از ارزیابان حرفه‌ای و دارای صلاحیت، گام‌های مؤثری در جهت تحقق این مهم بردارد.